مریم سادات میرمرتضوی، کارشناس مذهبی

 

در طول زندگی، بارها این ضرب‌المثل‌ها را شنیده‌ایم که «تو نیکی می‌کن و در دجله انداز،که ایزد در بیابانت دهد باز» یا «هرچه کنی به خود کنی، گر همه نیک و بد کنی». این تأکید بر کار خیر، به علّت سفارشات دین اسلام است که آثار نیکوکاری را علاوه بر ایجاد محبّت بین افراد، بازگشت آن خیر به زندگی دنیوی و اخروی انسان‌ها می‌داند. از منظر اسلام شخصیّت هر فرد، نشان‌دهندة چهارچوب فکری اوست و به قول معروف از کوزه همان برون تراود که در اوست. بر همین اساس، در آموزه‌های دینی به دوری از گناه و عدم تکرار آن و امر به بخشش، تأکید شده است؛ زیرا همان‌گونه که کار ناپسند، روح آدمی را آلوده ساخته و رفتارهای ناشایست از او سر می‌زند،کار خیر، روان انسان را تابناک و سرشار از زیبایی نموده، عملکرد او را نیکو  می‌نماید. در ادامه، به چند اثر فردی و اجتماعی نیکوکاری اشاره خواهیم کرد:

1) دوستی و ادامه پیدا کردن نیکوکاری:

نیکی به دیگران باعث الفت بین افراد خانواده و جامعه شده و کسی که از خوبی دیگران برخوردار می‌شود، سعی در جبران آن می‌نماید. به این ترتیب نیکوکاری در جامعه فراموش نمی‌شود. خداوند دربارة روش‌های تأثیرگذار نیکی می‌فرماید: «هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن! ناگاه خواهی دید همان‌کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی صمیمی است». اگر برخورد شایسته در امر دین، دوستی به دنبال داشته باشد، نیکوکاری در امور مادّی و عاطفی، صمیمیّت عمیق‌تری به همراه خواهد داشت. این واقعیّتی انکارناپذیر است که در زندگی روزمره مشاهده می‌شود.

2) سعادت دنیوی:

 از آثار ارزشمند احسان، پاداشی است که در دنیا، نصیب  خیّران می‌شود. در واقع خداوند رفتار شایستة نیکوکاران را در همین دنیا جبران می‌کند و در مورد پاداش دنیوی نیکوکاری می‌فرماید: «خداوند پاداش این جهان و پاداش نیک آن جهان را به آن­ها داد و نیکوکاران را دوست می‌دارد».

3) عدالت اقتصادی:

بخش قابل ملاحظه‌ای از آسیب‌های اجتماعی، ناشی از فقر است؛ چراکه تنگ‌دستی، در بعضی مواقع، به ایمان لطمه می‌زند، قدرت تشخیص درست را می‌گیرد و باعث لغزش می‌شود. بنابراین بخشش، اگر به صورت یک فرهنگ درآید و بین اقشار جامعه، گسترش پیدا کند، به طور قطع، بخش عمده‌ای از مشکلات را که زاییدة فقر و محرومیّت است، از بین می‌برد.

4) آمرزش گناهان:

 همة انسان‌ها به جز انبیا و اولیای الهی، دچار خطا می‌شوند. از جمله ابزاری که آثار گناهان را زدوده و آن را تبدیل به حسنات می‌کند، احسان در حقّ بندگان خدا و خدمت به مخلوقات است. خداوند می‌فرماید: «آنچه بخواهند نزد پروردگارشان برای آنان موجود است و این است جزای نیکوکاران تا خداوند بدترین اعمالی را که انجام داده‌اند، در سایة ایمان و صداقتشان بیامرزد و به بهترین اعمالی که انجام ‌دادند، پاداش دهد».

5) آرامش روحی: 

یکی دیگر از آثار ارزشمند نیکوکاری، آرامش روحی است: «کسانی که نیکی می‌کنند، پاداشی بهتر از آن خواهند داشت و از وحشت آن روز در امان‌اند». از آیات یاد شده می‌توان نتیجه گرفت که احسان، آرامش روحی و روانی در دنیا و امنیّت در آخرت را به دنبال دارد.

6) محبوبیّت نزد خداوند:

 احسان، باعث محبوبیّت انسان نزد خدا می‌شود. جدا از تعابیری که دربارة انسان‌های نیکوکار در قرآن آمده، جملة زیبای «انّ‌ ا... یحبّ ‌المحسنین» پنج بار تکرار شده که بیانگر جایگاه والای نیکوکاری در پیشگاه خداوند است.